ŞANLIURFA İLİNDEN KAÇIRILAN MOZAİK ESERLER
Abgar Mozaiği genel görünüm.
Abgar mozaiğinden kaçırılan kadın figürününden detay görünüm.
I. ABGAR MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: 1979 yılında Şanlıurfa merkez Şehitlik Mahallesi’ndeki Çamlık Tepesi’nde bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
1981 yılında Drijvers tarafından yayınlanmıştır. Mozaikdeki sağ alttaki bayan figürü çalınmıştır geri kalan bölümü yerin altındadır. Zemini mozaik kaplı mezar odasının zemin ve mozaik ölçüleri 234x278 cm. dir. Mozaik, iki çerçevede beş kişiyi göstermektedir. Süryanice yazıtlıdır. Tarihsizdir. Kim tarafından bulunduğu ve kayıp kadın figürünün nerede olduğu bilinmiyor. Bu mozaikteki yazılarda tarih verilmemiştir. II. yüzyılın sonları, III. yüzyılın başlarına tarihlenebilir.
Kaçırılan sağ alttaki kadın kadın figürü mezarın kurucusu Barsemyo’nun annesi Azil’dir. Figürün belden yukarısı resmedilmiştir. Azil, Urfa’daki birçok mozaik ve heykelde görülen Edessa kadınlarına özgü baş süsü (köfü) taşımaktadır.Köfünün üzerinden aşağıya doğru inen sarı renkli bir yaşmak görülür.Azil aynı renkte elbise giymiştir ve sol omuzu üzerinde elbiseyi tutan düğme vardır.
Yazıtın tercümesi:
Akrab oğlu Aşadu.
Ma’nu oğlu Abgar.
Aşadu oğlu Barsemyo.
Barsemyo’nun annesi ‘Azil.
Ben Aşadu oğlu Barsemyo, bu ebediyet evini benim için, çocuklarım için ve kardeşim için, efendim ve velinimetim Abgar’ın hayatı için yaptım.
Aşadu oğlu Hannan.
II. AİLE PORTRESİ veya MUKİMİ MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: Şanlıurfa merkez Yakubiye Mahallesinde ki Kırk Mağara olarak bilinen yerdir.1952 yılında J.B.SEGAL tarafından bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Mozaik eserin çevresinde en dışta saç örgüsü motifi ile üçgen motifli birer band bulunmaktadır. Süryanice yazıtlı eser üzerinde ayakta yedi kişi bulunmaktadır. Sağ ve sol başta bulunan kadın figürlerinin başlarında Edessa kadınlarına özgü baş süsü (köfü) vardır. Bu kadınlar kırmızı renkli ayakkabı giymişlerdir. Sol baştaki kadının köfüsü üzerinde sarı renkli yaşmak ile yeşil ve siyah çizgili elbisesinin üzerini yine sarı renkli bir ehram örtmektedir. Sağ baştaki kadının köfüsü üzerinde yeşil renkli yaşmak vardır. Elbisesi siyah çizgili yeşil renklidir. Kadınlardan bir diğeri (üçüncüsü) geri planda büst şeklinde tasvir edilmiştir, yüzü tahrip olmuştur. Saç şekli değişiktir. Dört adet erkek figürü ise sakallı ve bıyıklıdır. En otadaki erkek figürünün başında sivri külah vardır, diğerlerinin başı açıktır. Hepsi uzun elbise ve şalvar giymişlerdir. Ayaklarında beyaz renkli kırmızı süslü ayakkabı bulunmaktadır. Mozaik eserin orta bölümünde geniş bir kısım tahrip olmuştur. Tarihsiz olup muhtemelen III. yüzyılın başlarına aittir.
Yazıtın tercümesi:
Mukimu eşi Ga’u.
Ma’nu kızı Şalmet.
Abednahay oğlu Mukimu.
Mukimu oğlu Az….
Mukimu oğlu’Abedşemeş.
Mukimu oğlu Ma’nu.
Mukimu kızı Amatnahay.
III. BARBA’ŞAMİN OĞLU BARMA’NA MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: Mozaik 1998 yılında Şanlıurfa merkez Yakubiye Mahallesinde bir evde Selahaddin E.GÜLER ve Arş. Gör. Bahattin ÇELİK tarafından bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Mozaik eser kare biçimlidir. Figürlerin yer aldığı çerçeve 130x130 cm. dir. Mozaik tek çerçevede beş kişiyi gösterir. Figürlü çerçevenin kenarlarını sırayla dalga dizisi motifi ve ikili saç örgüsü motifi süslemektedir. Bunun kenarı da 10 cm.lik fon renginde bir aralık bırakılarak 8 cm.lik siyah bir bant-kuşakla çerçevelenmiştir. Bu genel çerçevenin üst kısmında, bej zemin üzerine 15 cm. boyutlarında siyah taşlarla yapılmış ve pek iyi seçilemeyen iki adet rozete benzer bezeme görünür. Bunun da üst kısmında, pembe zemin üzerine 2 cm.lik siyah renkte kısa kenarları içbükey dikdörtgen bir çerçeve içinde 20 cm aralıklarla 4 adet flu bir bezeme daha yer alır. Mozaikte tasvir edilen şahısların isimleri, ilgili şahısların solunda ve yukarıdan aşağıya doğru yazılmıştır. Figürlü çerçevenin yarıya yakını tahrip edilmiştir. Ortada görülen kadın figürü Sama’nın kızı, Ma’nu oğlu Barkelbo’nun arkasında tasvir edilmiştir. Mozaikteki tahribat bu figürün de yarısını silmiştir. Sama’nın kızı, koyu gri renkte bir elbise giymiştir. Omuz, göğüs ve boyun kısmını çıplak bırakan elbisenin gölge ve kıvrımları siyah renktedir. Üzerinde ise sarı renkli ehram vardır. Ehramın kıvrım ve kenarları açık kahverengidir. Başında köfü taşımaktadır. Bu başlığın üzerinde ise yaşmak örtülüdür. Saç rengi koyu kestane (belki kınalı) renginde verilmiştir. Mozaikteki ikinci şahıs Ma’nu oğlu Barkelbo’dur. Yüzü oval ve siyah sakalları vardır. Üzerinde tek parçadan oluşan koyu gri renkteki elbisesi ile mitraya benzer sade bir başlık taşır. Elbisenin gölge ve kıvrımları siyahtır. Barkelbo’nun sağ eli göğsüne doğru, sol eli ise hafifçe kalkık bir durumda aşağıya doğru bırakılmıştır. Karın kısmından aşağısı maalesef tahrip edilmiştir. Barma’na isimli şahıs, turuncu renkli bir gömlek giymiş olup, elbisesinin kıvrım ve gölgeleri kırmızıdır. Başında gömleği ile aynı renkte mitra gibi bir başlık taşır ve siyah sakallı olarak tasvir edilmiştir. Sağ omzunda düğümlenmiş bir elbise bağcığı görülür. Barma’na, pantolon olarak şalvara benzer giysi giymiştir. Ama’nın kızı olarak adlandırılan bayan figürü, pembe bir elbise ile tasvir edilmiştir. Başında bulunan başlığa bağlı sarı renkte, vücudunun arka kısmından inen bir yaşmak ve sol omuzundan göğsünün alt kısmına inen sarı bir ehram taşır. Figürün orta kısmı tahrip edildiğinden kolları görülmez. Başındaki başlık konik biçimdedir (köfü). Saçları koyu kestane renginde (belki kınalı) ,örgülü ve omuzlarının üzerine dökülmüştür. Mozaiğin sol baştaki figürü olan Gerno, Ama’nın kızının solunda ve omuzunun arkasında sadece baş ve omuz olarak tasvir edilmiştir. İsmi başının üzerinde, sağdan sola doğru yazılmıştır. Henüz çocuk olduğu anlaşılan Gerno’nun elbisesi yuvarlak yakalı ve koyu gri renktedir. Yüzü yuvarlak olup saçları kahverengi ve kısadır.
Yazıtın tercümesi:
Sama’nın kızı.
Ma’nu oğlu Barkelbo.
Barba’şamin oğlu Barma’na.
‘Ama’nın kızı.
Gerno.
IV. GERNO OĞLU MA’NA MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: Mozaik 1998 yılında Şanlıurfa merkez Yakubiye mahallesinde bir evde mezar odasında Barba’şamin Oğlu Barma’na Mozaiği ile birlikte Selahattin E. GÜLER ve Arş. Gör. Bahattin ÇELİK tarafından bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Mozaik ölçüleri 130x130 cm.dir. Mozaik üzerinde bir kadın ve iki erkek olmak üzere üç kişi bulunmaktadır. Kadın ayakta, iki erkek ise divana uzanmış bir şekilde tasvir edilmiştir. Divanın üstünde ince bir minder ve iki ayrı yerde, figürlerin dirseklerini yasladıkları üçer adet üst üste konmuş yastık bulunmaktadır. Bir örtüyle örtülü divan, sol kenarı yarım daire, sağ kenarı ise dik bir şekilde son bulur. Örtü, koyu gri, bej ve pembe renklerden oluşur. Sağ baştaki şahıs Ma’nu oğlu Barşamaş’tır. Barşamaş, divana sol dirseğini dayamış bir vaziyette ve elinde çift kulplu bir kâse tutmaktadır. Sarı ve bej renkli elbise giymiştir. Mitra tipi bir başlık giymiştir. Bu başlık, üst kısmında içi bej renginde yapılmış bir topaçla sona erer. Barşamaş’ın yüzü oval ve bol sakallıdır. Sakalını gri ve siyah renkte yapılmış olması onu, mozaikteki en yaşlı adam olarak gösterir. Mozaikteki ortadaki şahıs Gerno oğlu Ma’na’dır. Ma’na, divana uzanmış vaziyette tasvir edilmiştir. Sağ ayağı dizden kırılarak, biraz içeriye çekilmiş sol ayağının üzerindedir. Pembe bir gömlek içinde görünen Ma’na’nın göğsünden aşağı dizlerine kadar olan kısım tahrip olduğu için görünmemektedir. Gömleğinin renginde bir şalvar giymiştir. Sakallı ve ince bir yüze sahip olup başı açıktır. Saç rengi kahverengi (belki kınalı) olup, sakalı ise koyu gridir. Tahribattan dolayı kollarının pozisyonu görülmemektedir ancak kendisine göre sol dirseğini yastığa dayamış olabilir. Beki de sol elinde; yanındaki şahsa ikram ettiği içki kâsesinin altlığını tutuyordu. Sol baştaki kadın ise Ma’na’nın karısı Rimay’dır.Rimay, divanın arkasında ve muhtemelen ayakta tasvir edilmiştir. Başında, kfü vardır. Köfünün üzerinden aşağıya doğru inen sarı bir yaşmak görülür. Ayrıca sol omuzunu ve göğsünü kaplayan aynı renkte bir ehram giymiştir. Rimay, kırmızımsı bir elbise giymiştir. Boynunda beyaz taşlarla yapılmış bir kolye bulunur. Sağ elinde bir çiçek tutar. Saçları kınalı, gölge ve kenarları siyah renkte olup örülmüş bir şekilde omuzlarının üzerine bırakılmıştır. Yüzü hafif pembe renkte gerçeğe yakın canlı bir formda verilmiştir.
Mozaik eserin yazı ve stili nedeniyle III. yüzyılın başlarına ait olduğu düşünülmektedir.
Mozaik eser Süryanice yazıtlıdır.
Yazıtın tercümesi:
Ma’nu oğlu Barşamaş.
Gerno oğlu Ma’na.
Ma’na’nın karısı Rimay.
V. CENAZE TÖRENİ MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: 1956 yılında J.B.Segal tarafından Şanlıurfa merkez Eyyubiye Mahallesi’nde bir kaya mezarında bulunmuştur. Parçalanmıştır, parçalarından bir kısmı Beyrut’ta bir antikacı pazarında görülmüştür.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Mozaik eserin en dışında sarı, mavi kırmızı renkli saç örgüsü motifli band bulunmaktadır. Bunun hemen içinde kırmızı renkli bir şerit band vardır. Tarih olarak eksik formda 549 yılı verilmiştir, bu da 238 yılına karşılık gelir. Mozaikteki yazılar yukarıdan aşağıya doğru dört ayrı yerde verilmiştir. Mozaik üzerinde sekiz kişi bulunmaktadır. Arkalıklı tahtta oturan bir bayan figürü sağ elini sağa doğru açmış ve sol elini taht ile sol bacağı üzerine dayamıştır. Başında köfü bulunmaktadır. Köfünün üzerinde ise sarı yaşmak vardır. Elbisesi pembe renkli olup üzerinde sarı renkli ehram bulunmaktadır. Bu bayanın sağında divana uzanmış bir erkek figürü yer alır. Sol kolunu pembe renkli yastığa dayamış ve sol elinde çift kulplu kâse tutmaktadır. Elbisesi gri renklidir. Sakallı ve bıyıklı olup başında bir tür başlık vardır. Sağ kolu sağ bacağı üzerine doğru uzatmıştır. Önünde kendisi ile aynı renk elbise giyen figürün elinde ise kâseye ait altlık bulunmaktadır. Pembe renkli bir şalvar giymiştir. Daha yakın planda iki figür daha vardır Bunlar büst şeklinde görülmektedir ve her ikisi de sarı elbiselidir. Arka planda ise ayakta üç kişi görülür. Birisi bayan ikisi baydır. Bayanın başında mavi renkli yaşmak ve vücudunu örten aynı renk ehram vardır. Elbisesi pembe renktedir. Erkek figürlerden birisi sarı diğeri ise pembe renkli elbiselidir. Bu çerçeveli kompozisyonun hemen üzerinde üçgen motifli band ile siyah ve kırmızı renkli çizgi şeridin üzerinde Süryanice yazıtın bulunduğu kısım yer almaktadır ancak yer yer tahrip olmuştur.
Mozaik eser Süryanice yazıtlıdır.
Yazıtın tercümesi:
(Beş) yüz (kırk) dokuz yılının Ağustos ayında Ben Barbaşamin oğlu Zeydallat; bu mezarı kendim için ve çocuklarım için yaptım.
Zeydallat’ın eşi Avi.
Zeydallat’ın kızı Kimi.
Barba’şamin oğlu Zeydallat.
Zeydallat oğlu Barşalmo.
Zeydallat oğlu Ma’mi.
Zeydallat kızı Z……
Zeydallat oğlu M……..u.
Zeydallat oğluBarba’şamin.
VI. GAVSİ OĞLU BALAY MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: Şanlıurfa merkez tarihi Samsat kapısının dışında bir mağarada bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Çizimleri 1890 yılında Euting tarafından yapılmıştır. Kim tarafından bulunduğu ve nerede olduğu bilinmiyor, kayıptır. Tarihsiz olup muhtemelen III. yüzyılın başlarına aittir.
Mozaik eserin en dışında üçgen motifli bir band, bunun içinde dalga motifli bir band ve daha iç kısımda ise zincir motifli süs bulunmaktadır. Mozaik üzerinde on kişi büst şeklinde resmedilmiştir. En üstteki bölümde dört kişi yer alır. Bunlardan birisi erkek diğerleri ise bayan figürüdür. Bayanlardan ikisinin başında köfü bulunmaktadır. Erkek figürünün yüzü tahrip olmuştur ancak sakallı ve bıyıklıdır. İkinci sırada toplam beş adet figür olup yine biri bay diğerleri bayandır. Bu sıradaki bayanlardan üçünün başında köfü vardır. En ortadaki bay figürünün yüz bölümü yine tahrip olmuş ancak sakal ve bıyıklı olduğu görülmektedir. Bu böümün altında tek satır Süryanice yazıt çerçeve içinde yer almaktadır. En alt bölümde ise dört kişi olması gerekirken tahribattan dolayı ancak sağ başta tek bir figür bulunmaktadır. Eksik olan figürlerin sadece isim yazıtları mevcuttur. Dört çerçevede mozaik yazısı vardır. Süryanice yazıtlıdır.
Yazıtın tercümesi:
Gavsi kızı Şalmet.
Gavsi oğlu Balay.
Damay.
Sarkin.
‘Abşay’ın eşi Kişat.
‘Abşay’ın annesi Arhemta.
‘Abşay.
Mag…..
‘Abedşuk.
Ben, Gavsi oğlu Balay; bu ebediyet evini kendim için, çocuklarım ve varislerim için yaptım.
Balay oğlu Ani.
Ani’nin annesi Şalmet.
Samay.
Balay oğlu Barnabas.
VII. ORFEUS MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: 1956 yılında J.B.Segal tarafında Şanlıurfa merkez Eyyübiye mahallesinde bir kaya mezarı üzerinde bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Üzerinde eksik harfle 539 tarihi verilmiştir. Bu tarih, miladi 228 yılına tekabül eder.
Orfeus ortada oturmakta ve sol elinde çalgısı vardır. Elbiselidir. Orfeus’un başı tahrip olmuştur. Orfeus’un sol yanında dört adet hayvan, sağ yanında bir adet hayvan figürü yer alır. Sol yanında bulunan hayvanlardan en üstten üç tanesi değişik kuş, en alttaki hayvan ise aslandır. Orfeus’un sağ tarafında ise ceylan motifi yer almaktadır. Alt kısmında meleklerin tuttuğu dört satır Süryanice kitabe bulunmaktadır.
Yazıtın tercümesi:
Orfeus.
(Beşyüz)otuzdokuz yılının Temmuz ayında. Ben, Barnay oğlu Aftuha, bu ebediyet evini kendim için, çocuklarım için ve varislerime her zaman için yaptım.
VIII. ZENODORA MOZAİĞİ
Buluntu Yeri: Kim tarafından nerede bulunduğu bilinmiyor
Çalıntı Yeri: Bilinmiyor.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
1881 yılında Urfa’da kopya edilmiştir. Üzerinde eksik olarak 570 tarihi verilmiştir, buda miladi 259 yılına tekabül eder.
Ortada oturan bir bayan figürünün kucağında iki çocuk bulunmaktadır. Sağ kolunu sol göğüs üzerine doğru uzatmıştır. Boynunda iki sıra halinde kolye vardır. Başında sivri külah şeklinde bir örtü aşağıya doğru sarkarak tüm vücudunu örtmektedir. Kucağında tuttuğu çoçuklar da bayan figürünün yaptığı gibi sağ kollarını sol göğüs hizasına uzatmışlardır. Süryanice yazıtlıdır.
Yazıtın tercümesi:
(Beşyüz)yetmiş yılının Şubat ayında, (ben) bu ebediyet evini kendim için yaptım. …..Ben Bar’ata oğlu ‘Abednahay ………. Za’rura kızı, Bar’ata’nın eşi.
IX ZÜMRÜD-Ü ANKA MOZAİĞİ
Buluntu Yeri:1956 yılında J.B.Segal tarafından Şanlıurfa merkez Eyyübiye mahallesi’nde bir kaya mezarı içinde bulunmuştur.
Çalıntı Yeri: Bulunduğu yerden çalınmıştır.
Çalıntı Tarihi: Bilinmiyor.
Envanter Bilgileri:
Üzerinde tarih olarak Seleukos takvimine göre 547 yılı verilmiş olup bunun miladi karşılığı 236’dır.
Ortada bir kaide üzerinde Zümrüt-ü Anka kuşu sola doğru durmaktadır. Sağında ve solunda birer ağaç üzerinde birer kuş resmedilmiştir. Kuşlar ortada bulunan Zümrüt-ü Anka kuşuna doğru bakmaktadırlar. Sağ taraftaki ağaç, sol taraftaki ağaca göre daha uzundur. Sol taraftaki ağacın altında ise altı satır Süryanice yazıt vardır.
Yazıtın tercümesi:
Beşyüzkırkyedi yılında, bu ebediyet evi Barko oğlu Barşemeş (anısına), kendim için ve çocuklarım ve her zaman için yaptım.