BÜYÜK SARAY MOZAİKLERİ MÜZESİ

Adres:  Sultanahmet Mah. Kabasakal Cad. Arasta Çarşısı Sok. No. 53 Fatih / İSTANBUL
Müze Ziyaret Saatleri
Yaz Dönemi : 09.00- 19.00 (Gişe kapanış saati 18.30)
Kış Dönemi : 09.00-17.00 (Gişe kapanış saati 16.30)
Pandemi Dönemi : 10.00- 17.00 (Gişe Kapanış saati 16.30) Pazartesi Günleri Kapalıdır

Doğu Roma İmparatorluğu döneminde Ayasofya ve Hipodrom’dan sahile kadar uzanan alanda “İmparatorluk Sarayları” yer almaktaydı. İmparator I. Konstantinos (306–337) zamanında görkemli deniz surları tarafından sınırlanan Saraylar Bölgesi, yan yana inşa edilmiş, ayrı ancak birbiriyle bütünleşen avlular, taht salonları, arzhaneler, kiliseler, dua odaları, bahçeler, su kuyuları, kaplıcalardan oluşan bir kompleks şeklindeydi. Yüzyıllar içinde yıkılan, yanan Saraylar kompleksi uzun yıllar toprak altında kalmıştır.
Edinburg St. Andrews Üniversitesi tarafından, Sultan Ahmed Camii Külliyesi içinde yer alan Arasta Çarşısı’nda yapılan kapsamlı kazılarda, güneybatıda “Büyük Saray” olarak tanımlanan yapının bir bölümü saptanmıştır. H. Baxter (1935–1938) ve D.T. Rice (1951–1954) başkanlığında yürütülen kazılarda büyük peristilli bir avlu, avluyla aynı eksende oturmuş apsisli bir salon ve bunların etrafında toplanmış çeşitli yapılarla birlikte muhteşem mozaikler ortaya çıkarılmıştır.
Büyük Saray Mozaikleri Müzesi'nde sergilenen eserler 450-550 yılları arasına tarihlenen, ortalama 5 mm. boyutlarında kireçtaşı, pişmiş toprak ve renkli taşlardan oluşan tesseralarıyla, beyaz mermer fon kısımlarında "balıkpulu" tekniği uygulanmasıyla ve mermer parçaları arasına "Opus Vermikülatum" tarzındaki tasvirler yerleştirilmesiyle önem taşımaktadır. Özellikle mozaiklerde işlenen konuların günlük hayat, doğa ve mitolojiden alınan tasvirlerden oluşması, dinsel içerik taşımaması sebebi ile döneminin mevcut mozaik işlemelerinden farklılık göstermesi açısından önemlidir. Çağının önde gelen ustalarının başkanlığında, birçok usta sanatçının birlikte çalışması ile oluşturulmuş Büyük Saray Mozaiklerinden günümüze ulaşan parçalarda; doksan konu, yüzelli kadar insan ve hayvan figürü yer almaktadır. Büyük Saray Mozaikleri, hem sanatsal, hem de sahne betimlenmesi açısından çok zengin olmasıyla, dünyada tek olma vasfına sahiptir.

FETHİYE MÜZESİ

Adres: Balat Mah. Fethiye Camii Avlusu Çıkmazı Sokağı No:1 Fatih / İSTANBUL
Müze Ziyaret Saatleri: Restorasyon ve onarım çalışmaları nedeniyle ziyarete kapalıdır.

Doğu Roma İmparatorluğu Döneminde yapılan Pammakaristos (Pek Çok Mutlu) Manastırı’nın kilisesidir. İki binadan oluşan Pammakaristos Kilisesi, 1261’de Latin egemenliğinin son bulmasından sonra eski kilisenin kalıntıları üzerine yeniden yaptırılmış ve kuzey bölümünde yer alan bölümü Hz. Meryem’e adanmıştır. Doğu Roma İmparatoru VIII. Michael Palailogos’un yeğeni Michael Glabas Ducas Tarchainotes tarafından 1292 – 1294 yılları arasında yeniden onarılan yapıya, 1315 yılında karısı Maria’nın talimatları ile kilisenin sağ tarafına Hz. İsa’ya adanan küçük bir ek kilise (parekklesion) yaptırılmıştır. Mezar şapeli olan bu ek kilisede Maria ve Michael’in mezarları bulunmaktadır. Yapı fetihten sonra kadın manastırı olarak kullanılmış, 1455 yılında Havarium Kilisesi’nden çıkan Patrikhane buraya taşınmış ve 1586 yılına kadar yapı Patrikhane olarak kullanılmaya devam etmiştir.

Osmanlı döneminde Sultan III. Murad (1574–1595) kiliseyi camiye çevirmiş ve o sırada yapılan Azerbaycan ve Gürcistan seferlerinin anısına “Fethiye” adını vermiştir. Camiye çevrilen yapıda sarayın mimarı Dalgıç Ahmet Ağa tarafından bazı değişiklikler yapılmış, doğu yönünde mihrap için kubbeli yeni yapı inşa edilmiş, ana kapı yanına minare eklenmiştir.  1640 yılındaki Balatkapı yangınında Fethiye Cami büyük zarar görmüş, daha sonra onarılmıştır. Yapı 1845 – 1846 yılları arasında Sultan Abdülmecid (1839-1861) zamanında da onarım görmüştür. 1938 yılında yeniden yaptırılan restorasyonlar sonrasında parekklesion bölümü müze olarak, ana yapı ise cami olarak işlev görmeye devam etmektedir.
1949’da Amerikan Bizans Enstitüsü tarafından mozaik araştırması ve restorasyon çalışmaları yapılmıştır.

Ek kilise (Parekklesion), kapalı Yunan Haçı planlıdır. Bir narteksi ve bir galerisi (Naos) vardır. Naos bölümü 2.30 m. çapında bir kubbe ile örtülmüştür. Yapının altında bir krypta (gömü odası) vardır. Narteksin üstünü de pencereli iki kubbe örtmektedir.

Güney cepheyi süsleyen tuğla mimari bant üzerinde yer alan yazı şeridinde “Protostratos Michael Glabas Ducas Tarchainotes tarafından yaptırıldı” yazısı yer almaktadır. Aynı cephede Şair Philes’in bir şiiri mermer silme üzerine yazılıdır.

Parekklesionun kubbe ve duvarları 14. yy mozaikleri ile süslenmiştir. Apsiste Hz. İsa, Hz. Meryem ve Vaftizci Yahya’dan oluşan Deesis, kubbenin ortasında Hz. İsa, iç dilimlerde 12 Tevrat peygamberleri, tonozlarda ise Azizler ve Vaftiz sahnesi tasvir edilmiştir. Bu mozaiklerde “Son Dönem Doğu Roma Resim Sanatı Üslubu” kendini göstermektedir.