132. ABD’den İadesi Sağlanan Eserler (6 Adet) (2022)
132. ABD’den İadesi Sağlanan Eserler (6 Adet) (2022)
ABD’de Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi ile İç Güvenlik İstihbarat Birimince yürütülen soruşturma kapsamında el konulan eserler ülkemiz uzmanlarınca incelenmiş, benzerleriyle kıyaslanarak stil kritik analizler yapılmıştır. Anadolu kökenli olduğu değerlendirilen bu eserlere yönelik Bakanlığımızca binlerce arşiv belgesi incelenmiş, çok yoğun çalışmalarla bilgi/belge-delil toplanmıştır. Bu detaylı çalışmanın ardından, soruşturma kapsamında aşağıda bilgileri yer alan eserlerin ülkemize iadeleri sağlanmıştır.
ATTİS HEYKELCİĞİ
Oturur şekilde tasvir edilmiş olan Attis Heykelciğinin Anadolu kökenli olduğu stil-kritik incelemelerle saptanmıştır. Frig ve Yunan Mitolojisine göre Attis Ana Tanrıça Kibele’nin sevgilisi veya eşi ya da oğlu olarak görülmekte bazı kaynaklarda Rahip olarak görülmektedir. Eser, M.Ö. 3.yy’a tarihlendirilmektedir.
APOLLON HEYKELCİĞİ
Hem Yunan hem Roma mitolojisinde yer alan Apollon, müziğin, sanatların, güneşin, ateşin tanrısı olarak bilinir. Mitolojiye göre kehanet yapan ve bilici tanrıdır. Gümüş Apollon heykelciğinde uygulanan saç stili benzer örneklerle kıyaslandığında, eserin M.S. 1- 2yy’lara tarihlendirilebileceği düşünülmektedir.
KUSURA TİPİ İDOL
Kusura Tipi İdoller, M.Ö. 3. bin’de Batı Anadolu’da yaygın olarak görülen şematize edilmiş kadın figürinleridir. Bu tip idoller ilk olarak, Afyonkarahisar İlinin, Sandıklı İlçesi, Kusura Köyünde bulunduğu için "Kusura Tipi İdol" olarak tanımlanmaktadırlar. Güneybatı Anadolu'ya özgü Kusura idollerinin yayılım alanı Anadolu ile sınırlıdır. Bu idollerin ait olduğu dönemin dinsel inanışlarının bir yansıması niteliğinde çoğunlukla mezar hediyesi olarak kullanıldığı değerlendirilmektedir.
DÜVER PİŞMİŞ TOPRAK LEVHASI
Düver Pişmiş Toprak Levha Pisidia Bölgesi, Düver Köyü, Yarışlı Gölü Yarım Adası’nda 1960’lı yıllarda yapılan yoğun kaçak kazı faaliyetleri ile başta A.B.D. olmak üzere birçok Avrupa ülkesine dağılmıştır. Yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda bu malzemelerin farklı amaçlara hizmet eden ve farklı formdaki mimari pişmiş toprak parçalarının tek bir levha bünyesinde birleştirilmesiyle elde edilen bu levha aslında bir çörtenli kiremit olduğu ve asıl fonksiyonunun yağmur suyunun çatıdan uzaklaştırılması için kullanıldığı anlaşılmıştır.
LUCIUS VERUS HEYKELİ
ABD’de mükim Shelby White isimli koleksiyoncunun elinde olduğu tespit edilen ve Manhattan Bölge Savcılığının çalışmaları sonucu el konulan söz konusu eser, Bubon Antik kenti kökenlidir. Bubon Antik Kenti; Burdur İli, Gölhisar İlçesi, İbecik Köyünün 2,5km Güneyinde yükselen Dikmen Tepesi üzerinde yer almaktadır. Yapılan çalışma ve incelemelerle anılan heykelin kentteki Sebasteion yapısında gerçekleştirilen kaçak kazılarla ele geçirildiği ve yine yasadışı olarak yurtdışına çıkarıldığı anlaşılmıştır. Sebasteion tanrılaştırılmış Roma İmparatorları için inşa edilen yapılara verilen isimdir.
Söz konusu eserin ülkemize iadesinin sağlanabilmesi için Bakanlığımızca delil toplama arşiv araştırması, eski fotoğraf ve göresellerin tespiti gerçekleştirilerek hazırlanan dosyalar HSI ve Manhattan Bölge Savcılığı ile paylaşılmıştır. Prof. Dr. Jale İnan ve Gazeteci Yazar Özgen Acar’ın bulgularından eserlerin iadesi için hazırlanan dosyalarda istifade edilmiştir.
Antik dönem bronz döküm heykellerinin birçoğu eritilip başka alanlarda kullanılmış olduğundan günümüze ulaşmamıştır. M.S 161-169 yıllarında hüküm sürmüş olan Roma İmparatoru Lucius Verus’a atfedilen heykel günümüze ulaşabilmiş insan boyutunda nadir bronz heykellerden biri olarak oldukça önemli bir örnektir.
PERGE ANTİK KENTİ KÖKENLİ SUTÜNLU LAHİT PARÇALARI
ABD’de mükim Shelby White isimli koleksiyoncunun elinde olduğu tespit edilen ve Manhattan Bölge Savcılığının çalışmaları sonucu el konulan söz konusu eserlerin 1972 yılında kaçak kazılar sonucu ortaya çıkarılarak, yurt dışına kaçırıldığı anlaşılmıştır. Gerekli ölçüm ve incelemeler bu soruşturma kapsamında Bakanlığımızca da yenilenmiş, belgelenmiş ve Manhattan Bölge Savcılığıyla paylaşılmıştır. Söz konusu eserlerin Perge’den yasadışı yollarla çıkarılmış olduğuna ilişkin Prof. Dr. Jale İnan ve Gazeteci Yazar Özgen Acar’ın bulgularından eserlerin iadesi için hazırlanan dosyalarda istifade edilmiştir. Bu araştırmaların yanı sıra alanda yaşayan vatandaşlarımızın doğrudan tanıklıklarından da yararlanılmıştır.
Bu bilgiler kapsamında, ABD Shelby White Koleksiyonda iken HSI ve Manhattan Bölge Savcılığı’nca el konulan dört adet sütunlu lahit parçası, Roma İmparatorluğu Dönemine, M.S. 140-150 yıllarına tarihlendirilmektedir. Lahit parçaları üzerinde betimlenen sahnelerde Herakles, Theseus ve Akhilleus gibi kahramanların bir arada gösterilmesiyle oldukça ünik bir eserdir.
Sayın Bakanımızın himayesinde 13 Kasım 2022 tarihinde gerçekleştirilen ve ABD Büyükelçisi ile elçilik temsilcileri yanında Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik İstihbarat Birimi (HSİ) temsilcilerinin de katıldığı basın toplantısı ile halkımıza tanıtılan eserler, Antalya Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir.