Ekranlarda büyük beğeni ile izlenen Diriliş “Ertuğrul” filminde bahsi geçen Türkmenlerin, Ortadoğu’da ilk iskân ettikleri merkezler arasında yer alan, Türkmen Mezarlığında, temizlik ve araştırma çalışmaları başladı.
Türkmenlerin Anadolu’ya giriş yollarından olan, Hatay-Halep-Gaziantep hattı boyunca uzanan coğrafi alanda bulunan ve Halep Beyi’nin, Süleyman Şah’ın oğlu Ertuğrul Gazi’ye, kışlak olarak gösterdiği alana ait olduğu düşünülen, Türkmen Mezarlığında 2015 yılında Hatay Müzesi Müdürlüğünce başlatılan temizlik ve araştırma çalışmalarına devam ediliyor.
Hassa İlçesi ve çevresi ilk kez Tolunoğulları döneminde bağımsız bir Türk devletinin idaresine girmiş, 1071 Malazgirt Savaşından sonra 1084 yılında Anadolu Selçuklu Devletinin hakimiyetine geçmiştir. 1096 yılında Haçlı ordusunun Anadolu’yu istilasıyla bölgede bir Haçlı Kontluğu kurulmuştur. Selahattin Eyyubi, Bakras ve civar kaleleri ile Hassa yöresini fethederek haçlılardan almıştır. 1268 yılında Memlük Türkleri Hassa’yı da içine almak kaydıyla Kayseri’ye kadar uzanan tüm toprakları ele geçirmişlerdir.
Tarihsel süreçte yaşananlardan da görüldüğü üzere Hassa ve çevresi 9. yüzyıldan itibaren kesintilere uğrayarak farklı Türkmen boylarının akınına uğramıştır. Bu akınlar özellikle Selçuklular devrinde ve 13-14. yüzyıllarda Moğol istilası ile hız kazanmıştır. 15. yüzyılda bölgenin Osmanlıların eline geçmesi ile yeni Türkmen göçleri de gerçekleşmiştir. Bu tarihlerde Hassa ve çevresinde Avşar ve Bayat boylarının güçlü bir yapılanması bulunmaktadır. Hassa Türkmen Mezarlığında bulunan taşlarda yoğun miktarda görülen “OK” damgaları 16. yüzyıl Osmanlı yazması olan “Hünername” adlı kitapta Bayat boyunun damgası olarak görülmektedir. Tarihsel veriler, Bayatların bu yüzyıllarda bölgede yoğun iskanı olduğunu göstermektedir. Hassa mezar taşlarındaki damgalar bu tarihsel verileri doğrular niteliktedir.
Yakın zamana kadar farklı dönemlerde gömünün süregeldiği Hassa Aktepe Türkmen Mezarlığı’nın ilk kullanım evresinin Türkler’in Anadolu’ya girdikleri ilk yıllara kadar uzanması mümkündür.
Bütün bu veriler ışığında, alanda yapılan ve yapılacak arkeolojik çalışmalar ile mezar taşlarının temizliği tamamlanarak taşlardaki tüm damga kataloğunun hazırlanması amaçlanmaktadır. Söz konusu araştırma sonuçlarına göre bir tarihlendirmenin yapılması mümkün olacaktır.
Türkmen Mezarlığında, Hatay Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü başkanlığında gerçekleştirilen temizlik ve araştırma çalışmaları sonucunda mezarlık alanının peyzaj ve çevre düzenlemesinin yapılarak, mezarlığın bölgenin kültürel değerlerinin kapsamına alınması hedeflenmektedir.
Hatay Türkmen Mezarlığında yapılan bu örnek çalışmalar bölgede bulunan diğer Türkmen mezarlarında da uygulanması planlanmaktadır. Başta Ahlat Selçuklu Mezarlığı olmak üzere Ülkemizde birçok Türk-İslam dönemine ait tarihi mezarlıklarda da araştırma, belgeleme ve koruma çalışmalarına Bakanlığımızca öncelik verilmektedir.
Yapılacak bu çalışmalarla kendi tarihimize ve kültürel değerlerimize sahip çıkılarak, gelecek nesillere bu bilinçle önemli birer eser bırakılması ve koruma bilincini bu çerçevede geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
İnsan Biçimli Mezar Taşları
İnsan biçimli mezar taşlarında görülen «OK» damgaları Hünername’ye göre Bayat boyuna aittir. Hünername, Seyyid Lokman tarafından 16. yüzyılda yazılmış bir tarih kitabıdır.
Alanda, 1 adet türbe ve toplam 1073 adet şahide ve devşirme mimari parça tespit edilmiştir.
KIRGISİZTAN ÇANAKKALE HATAY
Eski Türk Balbalı Erken Türk-İslam Balbalı Aktepe/Karapınar Balbalı
Türkmen Mezarlığından Genel Görünüm.
Türkmen Mezarlığından Genel Görünüm.
Türkmen Mezarlığından Genel Görünüm.