“Müze ve Koleksiyonların Korunmasına ve Geliştirilmesine Yönelik UNESCO Tavsiye Kararı Hazırlanması” çalışmaları ile “Milletlerarası Müzeler Konseyi (ICOM) 80. Danışma Komitesi ve 30. Genel Kurul Toplantıları” 27 Mayıs – 03 Haziran 2015 tarihleri arasında Fransa’da gerçekleştirildi.

 

Toplantılara Genel Müdürlüğümüzü ve ICOM Türkiye Milli Komitesi Başkanlığını temsilen Müzeler Dairesi Başkanlığında görevli Kültür ve Turizm Uzmanı Bülent GÖNÜLTAŞ ile UNESCO Türkiye Milli Komisyonunu temsilen “Yerlerinden Edilmiş Kültür Varlıkları İhtisas Komitesi” üyesi Dr. Nazan ÖLÇER katılmıştır:

 

1. MÜZE VE KOLEKSİYONLARIN KORUNMASINA VE GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK UNESCO TAVSİYE KARARI (27-28 Mayıs 2015)

 

27-28 Mayıs 2015 tarihlerindeki “müze ve koleksiyonların korunmasına ve geliştirilmesine yönelik UNESCO Tavsiye Kararı (Recommendation on the Protection and Promotion of Museums and Collections) hazırlanması çalışmaları” kapsamında Ülkemiz görüşleri ve buna ilişkin gerekçeler UNESCO’ya iletilmiştir.

 

Toplam 30 maddeden oluşan ve ana hatlarıyla Ülkemizin kültürel miras politikalarına aykırı bir husus bulunmayan söz konusu taslakta 30. maddede belirtilen “Müzeleri, onların çeşitliliğini ve toplumdaki rollerini korumanın ve geliştirmenin en etkili yollarından biri kendi aralarında ve kültürün, mirasın ve eğitimin korunması ve geliştirilmesinden sorumlu diğer kuruluşlarla işbirliği yapmaktır. Bu nedenle Üye Ülkeler müzeler arasında yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeylerde işbirliğini ve bunu besleyen mesleki teşkilatlara ve derneklere katılmalarını teşvik etmelidir” şeklindeki ifadelerin; “Müze koleksiyonlarının oluşturulması ve eser alımları hususunda uluslararası etik kurallar ve UNESCO 1970 Sözleşmesinin ilkeleri doğrultusunda müzelerin birbirleri ile ulusal mevzuat, köken ve buna benzer uzmanlık gerektiren konularda bilgi alışverişinde bulunarak karşılıklı işbirliğinin güçlenmesine imkân sağlayacak bir platform oluşturulması; kültür varlığı kaçakçılığı ile mücadelede UNESCO 1970 Sözleşmesi kapsamı dışında kalan yasa dışı eser edinimleri ile ilgili olarak da bu tür işbirliğinin sağlanması konusunda müzelerin teşvik edilmesi” şeklinde yeniden düzenlenmesi tarafımızdan önerilmiştir.

 

Toplantı öncesinde önerimize ilişkin gerekçemizin talep edilmesi üzerine de şu ifadeler UNESCO’ya iletilmiştir; “Özellikle son yıllarda dünya coğrafyasının (özellikle de Mısır, Suriye, Irak gibi kültür varlığı konusunda kaynak konumunda bulunan ülkelerin) içinde bulunduğu savaş ve karmaşa ortamının da etkisiyle kültür varlıklarının korunmasına yönelik uluslararası antlaşmaların, tavsiye kararlarının ve yayınlanan etik kuralların tüm çabalara rağmen beklenen etkiyi yapamadığı gözlemlenmektedir.

 

Bu konuda mevcut ulusal ve uluslararası düzenlemelerle doğru orantılı olarak müzelerin ve koleksiyonerlerin kendi aralarında oluşturacağı bölgesel veya genel ittifaklar, sanal ortam uygulamaları, bilgi ve tecrübe aktarımı amacıyla yapılacak eğitim faaliyetleri, kültür varlıklarının yasadışı dolaşımını tamamen engelleyemese dahi en azından etkisini azaltabilecektir. 

 

Müzeler ve koleksiyonerler arasında böyle bir amaç için oluşturulacak ittifaklar, UNESCO 1970 Sözleşmesi kapsamına girmeyen ve yasadışı yollarla edinilen eserlerin de köken ülkelere iade edilebilmesi noktasındaki çabaların ve karşılıklı samimiyetin, iyi niyetin de göstergesi olacak; aynı zamanda kültürel işbirliğinin geliştirilmesine ve hali hazırda savaş ve kaos ortamında yok olma veya yasadışı yollarla edinilme / edinilecek olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan kültür varlıklarının sağlıklı bir şekilde kayıt altına alınmasına ve uygun ortam oluştuğunda yeniden köken ülkeye iade edilmesine imkan tanımış olacaktır”.

 

27-28 Mayıs 2015 tarihlerinde yapılan toplantıda taslak tavsiye kararında yer alan konular, madde madde görüşülmüş, üye ülkelerin taslak karara ilişkin görüş ve önerileri tek tek ele alınmış, uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde ortak bir metin üzerinde karar kılınmıştır. Toplantıda Ülkemizin getirdiği öneri de görüşülmüş; Brezilya, Belçika, İsveç gibi bazı ülkeler UNESCO bünyesinde önerimiz üzerine oluşturulması öngörülen yeni bir platformun (forum) UNESCO’ya ekstra bir bütçe getireceği, mevcut durumun Ülkemiz tarafından getirilen öneriyi karşılayacağı belirtilerek önerinin reddedilmesi talep edilmiş; Çin temsilcisi ise Ülkemiz tarafından getirilen önerinin dikkate alınması gereken bir öneri olduğunu, platformun oluşturulması halinde bütçesinin Çin tarafından karşılanacağını belirtmiştir. Türkiye adına söz alan heyet üyemiz UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yerlerinden Edilmiş Kültür Varlıkları İhtisas Komitesinden Dr. Nazan ÖLÇER, önerimizin mevcut halde yetersiz kalan sistemi harekete geçireceğini, böylece daha etkin ve çözüm odaklı bir oluşumun hayata geçirileceğini vurgulamıştır.

 

Oturum Başkanı  tarafından Türkiye’nin önerisinin önemli olduğu, bunun dikkate alınması gerektiği ancak ekstra bütçe getirmesi nedeniyle Ülkemizin önerisinin tamamen reddedilmeden Kasım ayında yapılacak Genel Konferansta görüşülerek karara bağlanması gerektiği belirtilmiştir. Yapılan oylamada, görüşmeler sonucunda ortaya çıkan “Tavsiye Kararı” kabul edilmiş; Ülkemizin önerisi ile birlikte Taslak Tavsiye Kararına ilişkin farklı birkaç önerinin ise 2015 yılı Kasım ayında yapılacak Genel Konferansta görüşülmesi karara bağlanmıştır. Bu durum, UNESCO’nun web sayfasından da “…The Intergovernmental Meeting also considered ways and means to establish a High Level Forum on Museums foreseen in the UNESCO approved Programme and Budget. The People’s Republic of China announced funding for the establishment of such a Forum…” şeklinde duyurulmuştur. 28 Mayıs 2015 tarihinde karara bağlanan “Tavsiye Kararı”, içeriği ile Ülkemizin beklentilerine aykırı bir husus içermemektedir.

 

2. ICOM 80. DANIŞMA KOMİTESİ TOPLANTISI

 

01 – 02 Haziran 2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen Milletlerarası Müzeler Konseyi (ICOM) 80. Danışma Komitesi Toplantısının açılışında; bir önceki yıl gerçekleştirilen toplantının kısa bir özeti ele alınmış, ICOM 2014 yılı üyelik çalışmaları hakkında genel bilgiler verilmiştir. “Yönetim Hakkında Güncelleme”, “Gelecek Stratejik Plan/Önümüzdeki 10 Yılda ICOM” ve “Yeni Yüzyılda Müzenin Tanımının güncellenmesi” konularında tematik oturumlar gerçekleştirilmiş; “Gelecek Stratejik Plan/Önümüzdeki 10 Yılda ICOM” konulu çalışma grubuna ICOM Türkiye adına katılım sağlanmıştır.

 

Teknik Komiteler ve Çalışma Gruplarının sunumlarının ardından ICOM’a bağlı organizasyonların (AEOM, AIMA, ASTC, CAM, FIHRM, HO!I, IAMH, ICAM, MAC) görev alanlarıyla ilgili faaliyetlerini konu alan kısa sunumlar yapılmıştır.

 

02 Haziran 2015 tarihinde, ICOM’un 2019 yılında gerçekleştirilecek 25. Genel Konferansına aday olan Cincinnati (Amerika Birleşik Devletleri) ve Kyoto (Japonya) şehirlerinin ve organizasyonun tanıtımının ardından gerçekleştirilen elektronik oylama sonucunda Kyoto şehri kazanan şehir olarak ilan edilmiştir. Oylamada ICOM Türkiye Milli Komitesi Başkanlığı adına Kyoto lehine oy kullanılmıştır.

 

Oylamanın ardından 2017 ve 2018 yılları Müzeler Günü temasının oylamasına geçilmiştir. Müzeler Günü teması olarak; oy çokluğu ile 2017 yılı için “Museums and Hard History”, 2018 yılı için ise “Museums and the Digital World” seçilmiştir. ICOM Türkiye Milli Komitesi adına 2017 yılı için “Museums and Regional Development”, 2018 yılı için ise “Museums and the Digital World” lehine oy kullanılmıştır. 2017 yılı için belirlenen temanın adının uluslararası dil birliği olmasını sağlamak amacıyla “Museums and Contested Histories” olarak değiştirilmesi önerilmiş; öneri üye ülkeler tarafından kabul edilmiştir.

 

ICOM web sayfasından 2017 Müzeler Günü teması, “Museums and Contested Histories: Saying the unspeakable in museums”; 2018 yılı Müzeler Günü teması ise “Hyperconnected museums: New approaches, new publics” olarak ilan edilmiştir.

 

3. 30. GENEL KURUL TOPLANTISI

 

03 Haziran 2015 tarihinde gerçekleştirilen ICOM 30. Genel Kurul Toplantısında ise 29. Genel Kurul’dan notlar aktarılmış, 2014 finansal durumu, harcamalar, gelirler hakkında detaylı bilgiler verilmiş, ICOM Başkanı Prof. Dr. Hans-Martin HINZ tarafından faaliyet raporu okunmuştur. Okunan rapor sonucunda ICOM’un faaliyetleri oybirliğiyle kabul edilmiştir.