“Ankara: Modern Bir Cumhuriyet Başkentinin Planlanması ve İnşası” (Ankara) [2025]
“Ankara: Modern Bir Cumhuriyet Başkentinin Planlanması ve İnşası” (Ankara) [2025]
“Ankara: Modern Bir Cumhuriyet Başkentinin Planlanması ve İnşası”
Yeri : Ankara
Boylam : 32°51'28.61" Doğu
Enlem : 39°56'39.46" Kuzey
Kriter : (ii), (iv), (vi)
Kategori: Kültürel
Ankara, Neolitik Dönem'den itibaren Hatti, Hitit, Lidya ve Frig uygarlıkları tarafından sürekli yerleşim görmüş, antik dönemde Galatia'nın (MÖ 280–64) ve ardından Roma İmparatorluğu'na bağlı Galatia Eyaleti'nin (MÖ 25–7. yüzyıl) başkenti olmuştur. Osmanlı döneminde ise yaklaşık 20.000 nüfusa sahip bir yerleşim olarak varlığını sürdürmüş, yerleşim özellikle kalenin çevresinde yoğunlaşmıştır. 19. yüzyılın sonlarında demiryolunun gelişiyle yerleşim batıya doğru gelişmiş, ancak esas dönüşüm süreci, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla başlamıştır.
13 Ekim 1923’te Ankara, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olarak ilan edilmiştir. İstanbul’un yerini alan Ankara, yeni devletin modernleşme ve uluslaşma ideallerinin mekânsal bir simgesi hâline gelmiştir.
Ankara’nın mekânsal dönüşüm süreci, Cumhuriyet’in ilanının hemen sonrasında ihtiyaç duyulan temel altyapı yatırımlarını yönlendirmek hedefiyle başlar. Alman mimar Christoph Lörcher’in 1924-25 tarihli planı ile başlayan süreç, 1927 yılında açılan uluslararası yarışmayı kazanan Alman mimar Hermann Jansen’in planının 1930’lu yıllarda kapsamlı biçimde uygulanması ile süreklilik kazanır. 1954 tarihli Uybadin- Yücel Planı ile birlikte ise Ankara’nın modern kentsel kimliğini güçlendiren yeni bir planlama ve tasarım süreci deneyimlenir.
Ankara’nın 1920’lerden 1970’lere uzanan süreçte tarihi kent merkezinin yer aldığı Ulus’tan yeni yerleşimin oluştuğu Çankaya’ya doğru Atatürk Bulvarı boyunca gelişmesi sonucunda, bu aks kentin 20. yüzyılda deneyimlenen gelişimini yansıtan, bu dönüşüme tanıklık eden ve aynı zamanda bizzat bu dönüşümü sağlayan mekan olarak başkentin kimliğiyle özdeşleşir. Bulvarın ana odaklarını tanımlayan Ulus ve Kızılay meydanları ve yakın çevresinde inşa edilerek kent merkezinin hem işlevsel hem de biçimsel kimliğini oluşturan idari, kültürel ve ticari yapılar ve parklar, Atatürk Bulvarı’nın kentlinin bir araya geldiği ve kent yaşamını paylaştığı en önemli kamusal alan olmasını sağlamıştır.
Ankara, başkent olmasıyla başlayan sürecin planlama ve mimarlık uygulamalarıyla modern kent oluşumunun başarılı bir örneğini sunmaktadır.
Modern planlama ve inşa girişimlerinden bu yana yaklaşık 100 yıl geçmiş ve kent 6 milyon nüfusa sahip bir metropole dönüşmüştür. Buna rağmen, Atatürk Bulvarı aksında gelişen planlı bölgesinde birçok modern kamusal yapı ve alan ile bu bölgelerin 20. yüzyılın modern planlama girişimleriyle oluşan kentsel biçimlenmesi hala yaşamakta, mekânsal ve mimari özelliklerini büyük oranda korumaktadır.