155. ABD’den İadesi Sağlanan Eserler(14 Adet) (2024)
155. ABD’den İadesi Sağlanan Eserler(14 Adet) (2024)
Bakanlığımız ile Amerika Birleşik Devletleri Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturma Birimi (HSI) ile sürdürülen işbirliği kapsamında tamamlanan soruşturmalar sonucunda arkeolojik ve etnografik kültür varlıklarının yurdumuza iadesi sağlanmıştır.
Ülkemize yeniden kazandırılan eserlerimiz arasında Burdur İli, Gölhisar İlçesi, İbecik Köyü’nde bulunan Boubon Antik Kentinde yoğun olarak 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen kaçak kazılar neticesinde elde edilerek yurt dışına çıkarılmış eserlerin yanı sıra, çeşitli dönemlere ait sikkeler, pişmiş toprak eserler, bir mücevher parçası ve Osmanlı Dönemine ait iki adet hançer yer almaktadır.
Eserlerin iadesi için geçmişe yönelik delil arama çalışmaları yapılmış ve bu kapsamda da kaçak kazı ve kültür varlığı kaçakçılığı olaylarına ilişkin binlerce arşiv belgesinin taranması, eski gazete haberlerinin tetkik edilmesi, akademik yayınların derlenmesi, alan incelemeleri, görgü şahitleri ile görüşmeler gibi çok yönlü araştırmalar gerçekleştirilmiştir.
Eserler, 12 Eylül 2024 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin New York Şehrinde bulunan Türk Evi’nde Bakanlığımız yetkililerinin de hazır bulunduğu bir törenle teslim alınmıştır.
1- HISTAMENON (SİKKE)
Histamenon M.S. 10. yüzyıldan itibaren Bizans İmparatorluğunda darp edilmiş standart altın sikke türüne verilen isimdir. Bizans İmparatoriçesi Theodora tarafından M.S. 1055-1056 yıllarında darp ettirilmiştir. İstanbul’da darp edilen altın Histamenon’un ön yüzünde elinde İncil tutan Hz. İsa tasviri yer almaktadır.
2- FOLLIS (SİKKE)
Follis Roma ve Bizans Dönemlerinde kullanılan bir tür sikke türüdür. M.S. 540 yıllarına ait Justinianus Döneminde İstanbul’da darp edilen bronz sikkenin üzerinde I. Justinianus’un karşıdan miğferli, haç tutan bir tasviri yer almaktadır.
3- FOLLIS (SİKKE)
M.S. 775-780 yıllarına tarihlenen ve Follis olarak tanımlanan bronz sikkenin ön yüzünde IV. Leo ve VI. Konstantin’in taçlı büstleri yer almaktadır.
4- DENARIUS (SİKKE)
M.Ö. 3 yüzyıldan itibaren Roma İmparatorluğunda kullanılan gümüş sikkelere Denarius adı verilmektedir. M.Ö. 40 yılına tarihlenen gümüş sikkenin ön yüzünde Romalı bir komutan olan Quintus Labienus’un bir tasviri yer almaktadır.
5- BRONZ GENÇ ERKEK BAŞI
1960’lı yıllarda Burdur ili, Gölhisar ilçesi, İbecik Köyü’nde yer alan Boubon Antik Kenti’nde gerçekleşen kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarılan sakallı genç erkek başının, Jean Paul Getty Müzesi koleksiyonunda bulunmaktayken ülkemizce sağlanan deliller ışığında Manhattan Bölge Savcılığı tarafından el konularak iadesi sağlanmıştır.
İadesi sağlanan genç bir erkeği betimleyen heykel başının saçları kısa ve kıvırcıktır. Sakal telleri kazınarak tasvir edilmiştir. Boynun iç tarafında Yunanca “alpha” harfi kazınmıştır. Bu heykelin yapıldığı atölyenin ya da heykeltıraşın adını belirten bir işaret olabileceği düşünülmektedir. Başın yüzü ve saç şekli, M.Ö. 5. yüzyılda Yunan heykeltıraşlar tarafından yaratılan idealize tipleri yansıtmaktadır. Söz konusu eser M.Ö. 1. – M.S. 1. yüzyıllara tarihlenmektedir.
6- GİYİMLİ BRONZ KADIN HEYKELİ
Burdur ili, Gölhisar ilçesinin İbecik Köyü’nde yer alan Boubon Antik Kenti kökenli giyimli kadın heykelinin bir sanat tacirinin deposunda olduğu tespit edilmiş ve ülkemizce sağlanan deliller ışığında Manhattan Bölge Savcılığı tarafından el konularak iadesi sağlanmıştır.
Boubon Antik Kenti’nde bulunan Sebasteion yapısında yer aldığı düşünülen, Klasik Yunan dünyasında “Herculaneum” tipi olarak bilinen giyimli kadın tipinde betimlenmiş olan heykel, geleneksel Antik Yunan giysilerinden biri olan ve ince bir kumaştan yapılan “khiton” adlı giysi üzerine “himation” olarak tabir edilen bir çeşit manto giymiştir. Gövdesi ve kolları tümüyle kumaşın altında kalan heykelin hareketli pozisyonu vücudu sıkıca saran kıyafetinin üstünden anlaşılabilmektedir. Söz konusu eser M.S. 2-3. yüzyıllara tarihlenmektedir.
7- SAKALLI BRONZ ERKEK BAŞI
1960’lı yıllarda Burdur ili, Gölhisar ilçesi, İbecik Köyü’nde yer alan Boubon Antik Kenti’nde gerçekleşen kaçak kazılar sonucu yurt dışına çıkarılan sakallı bronz erkek başının, Santa Barbara Sanat Müzesi koleksiyonunda bulunmaktayken ülkemizce sağlanan deliller ışığında Manhattan Bölge Savcılığı tarafından el konularak ülkemize iadesi sağlanmıştır.
İnsan boyutunda bir heykele ait olduğu düşünülen başın boyun kısmı kırılmıştır. Başın arka kısmı sol kulaktan başın arka kısmının ortasına kadar eksiktir. Bununla birlikte başın üst kısmında ve sağ tarafında, özellikle kırılma çizgileri boyunca değişen büyüklükte eksik parçalar bulunmaktadır. İmparator Gallienus Dönemi modasını yansıtan saç ve sakal tipine sahip eser M.S. 3. yüzyıla tarihlendirilmektedir.
8, 9, 10, 11- PİŞMİŞ TOPRAK ESERLER (4 ADET)
Miami Üniversitesi’ne bağlı Lowe Sanat Müzesi envanterinde bulunmaktayken yapılan soruşturmalar doğrultusunda Manhattan Bölge Savcılığı tarafından el konularak ülkemize iade edilen eserler M.Ö. 1. binyıla tarihlenen çift kuplu ve boyalı bir adet kap, antik döneme ait bir adet testi, Bizans Dönemine tarihlenen bir adet kase ve yine aynı döneme tarihlenen bir adet kandilden oluşmaktadır.
12- MÜCEVHER PARÇASI
10.-11. yüzyılları arasına tarihlendirilmektedir. Anadolu’daki Türkmen işçiliğinin parlak bir örneği olarak nitelendirilen, karmaşık işçiliğe sahip, mine ve değerli taşlarla süslenmiş mücevher parçasının ya da bir kemer aksesuarı olabileceği değerlendirilmektedir.
13, 14- OSMANLI DÖNEMİNE AİT HANÇERLER
İadesi sağlanan eserler arasında ABD’den gelen iki adet hançer da bulunmaktadır. Osmanlı metal işçiliğinin zarafetini göz önüne seren 19. yüzyıla ait gümüş kın ve kabzası olan ve üzerinde telkâri işlemeler görülmektedir. 18. yüzyıla tarihlendirilen, yine gümüş kın ve kabzaya sahip olmakla birlikte, kabzasında bezeme taşlar bulunan bir diğer hançer ise dönemin metal işçiliğinin ulaştığı noktayı gözler önüne sermektedir.