KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

154. ABD’den İadesi Sağlanan Bronz Kline (2024)

Bakanlığımız ile Amerika Birleşik Devletleri Los Angeles’da yer alan, Jean Paul Getty Müzesi arasında yapılan müzakereler sonucunda Manisa İlinde 1979 yılında gerçekleştirilen kaçak kazılar ile ülkemizden yasadışı yollarla çıkarıldığı anlaşılan bronz klinenin iadesi sağlanmıştır.

Yapılan araştırmalar neticesinde 1979 yılında gerçekleştirilen bu kaçak kazı sonucu eserin öncelikle İsviçre’ye gönderildiği, ardından İsviçre’de eseri alan kişinin ise eseri 1982 yılında Jean Paul Getty Müzesine, sahte evraklar ve aslı olmayan köken bilgileri belirterek satıldığı tespit edilmiştir.

Antik Yunanca bir terim olan kline “sedir” ve “ziyafet kanepesi” gibi ikili anlamlara sahipti. M.Ö. sekizinci yüzyıl civarında Yakın Doğu'da yatarak yemek yeme geleneğinin ortaya çıkmasından ve yedinci yüzyılın sonunda Akdeniz'in çoğu elit kültürü tarafından benimsenmesinden sonra, bu iki işlev genellikle tek bir mobilya parçası tarafından (kline) yerine getirilmiştir. İnsan düşüncesinde uyku ve ölüm arasındaki doğal bağlantılar dikkate alındığında, klinelerin hem sedir hem de ziyafet kanepesi işlevini görmesi, dönemin ölü gömme ritüellerini etkilemiştir. Bu bağlamda, ölen kişinin mezar odasında kline üzerine yerleştirilerek gömülmesi, bu çift işlevli mobilyanın cenaze geleneklerine yansıması olarak yorumlanabilir. Lidya Döneminde de mezar odalarının içindeki gömülerin klinelerin üzerine yerleştirilmesi, döneme özgü gömü geleneklerinden biriydi.

Ölçüleri 75x187.5 cm olan klinenin iskeleti ve ayakları dökme bronzla kaplanmış demirden yapılırken, yatak yüzeyi kafesli bir görünüm yaratmak için elmas şeklindeki kesiklerle delinmiş ince bakır levhadan oluşmaktadır. Yer yer lotus ve palmet süslemelerinin de görüldüğü kline, dönemin ince işçiliğini göz önüne sermektedir.

Klinenin ayaklarının üst yüzeyleri ve üst kısımlarında tekstil kalıntılarına rastlanılmaktadır. Alahıdır tümülüsünde 1979 tarihinde gerçekleştirilen kurtarma kazılarında, Tümülüs odasında keten kumaş parçaları yanı sıra bazı küçük “bronz levha” parçaları ve ahşap parçaları bulunmuştur. Bulunan bu kumaş parçalarının, Getty Müzesinden iadesi sağlanan klinedeki kumaş kalıntıları ile uyum göstermesi, eserin iade süreci kapsamında önemli rol oynamıştır.

Lidya dönemine ait bu kline, MÖ. 530 yılına tarihlendirilmektedir.