HASANKEYF MÜZESİ MÜDÜRLÜĞÜ
İletişim Bilgileri :
Adres: Kültür Mahallesi, Müze Caddesi, No: 16 Hasankeyf Müzesi Müdürlüğü, Hasankeyf/BATMAN,
Tel: 0 488 502 49 30
Faks: 0 488 502 49 33
E-posta: hasankeyfmuzesi@ktb.gov.tr
Bağlı Birimleri: Hasankeyf Müzesi
Hasankeyf Örenyeri
HASANKEYF MÜZESİ
Adres: Batman İli, Hasankeyf İlçesi Yeni Yerleşim Alanı, Kültür Mahallesi, Müze Caddesi, No:16 Hasankeyf/BATMAN
Hasankeyf’in tarihi yapısı ve dokusuna uygun olarak inşa edilen Hasankeyf Müzesi,
özellikle Ilısu Barajı etkisinde kalan önemli tarihi alanlarda yapılan kurtarma kazılarından çıkartılan
kültür varlıklarına ev sahipliği yapmaktadır.
Binanın Tarihçesi: Batman ili, Hasankeyf ilçesi yeni yerleşim alanında Hasankeyf Müze Binası’nın ilk olarak inşasına 2012 yılında başlanılmış, müze binası, giriş yapısı 1-2, sahne-açık hava tiyatrosu, sahne arkası yapısı, sera, park ve sera onarım binası, kültür park alanı ile ada içi, altyapı ve çevre düzenlemesi inşaatı yapım işi kapsamında 12.06.2015 tarihinde geçici kabulü yapılmış, kesin kabulü ise 04-08.03.2019 tarihinde TOKİ Başkanlığınca yapılmıştır. 2017 yılında düzenlenen ‘‘III. Milli Kültür Şurası Eylem Planı’’nda, müzesi olmayan illerimizde, kültür varlıkları potansiyeli ölçü alınarak yeni müzeler kurulması hedefi doğrultusunda Batman ili Hasankeyf ilçesinde, I numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 281 inci maddesinin (b) fıkrası ile 296 ncı maddesi uyarınca 10.05.2019 tarihinde Bakan Oluru ile ‘‘Hasankeyf Müzesi Müdürlüğü’’ ismi altında kurulmuştur.
Müze Olarak İlk Açılış Tarihi: Hasankeyf Müzesi 2018 yılında Batman Müze Müdürlüğüne bağlı bir birim olarak işlevlendirilmiştir. ‘‘Batman Hasankeyf Müzesi ile Arkeopark Teşhir Tanzimi ve Çevre Düzenlemesi İşi’’ çalışmaları kapsamında Hasankeyf Müzesinin I. Etabının (zemin/alt kat teşhir salonu) ziyarete açılması 29.09.2018 tarihli Bakanlık Oluru ile gerçekleştirilmiştir. II. ve III. Etabın (üst kat teşhir salonu) büyük bir kısmı 2019 yılı içinde tamamlanmıştır. Bakanlık Makamınca kurucu müze müdürü ataması yapılarak 25.12.2019 tarihinde idari ve müzecilik faaliyetlerine başlayan Hasankeyf Müzesi Ilısu Barajı ve HES Projesi kapsamında bölge müzesi olma hedefiyle kurulan ülkemizin en önemli müzeleri arasında yer almaktadır.
Koleksiyon Türleri: Jeomorfolojik malzeme-bitki fosilleri, Arkeolojik, Etnografik, Sikke, Tablet, Mühür ve Mühür Baskısı, Mimari Öğeler (Taç kapı, kubbe içi)- Taş Eserler ile Paleolitik, Neolitik, Tunç, Ortaçağ ve Yeniçağ canlandırmaları.
Müzenin Öne Çıkan Özelliği: Hem Batman’ın hem de bölgenin yeni cazibe merkezi olmaya aday Hasankeyf Müzesi, Arkeopark alanı ile bölge müzesi olma hedefiyle 102.668,11m² lik gibi büyük bir alanda kurulmuştur. Çağdaş ve modern müzecilik anlayışı doğrultusunda kurulan Hasankeyf Müzesi ile toplumun belleğini oluşturmak, bilgi ve deneyimlerin artmasını sağlamak ve kişisel beğenilerin gelişmesine etki ederek klasik müzecilik alanından uzaklaştırarak bilgisayar destekli sergi, dokunmatik ve interaktif sistem, simülatör gibi teknolojinin getirdiği imkanlar kullanılarak müze ve izleyici arasında iletişim kurulması hedeflenmiştir. Teşhir-Tanzim çalışmaları kapsamında Hasankeyf Müzesi’nin eser koleksiyonunu Batman, Diyarbakır ve Mardin Müzelerinden devredilen eserler, Hasankeyf kazıları dışında Batman, Diyarbakır, Siirt ve Mardin’deki kurtarma kazılarından çıkartılan eserler ile satın alma ve hibe yoluyla gelen eserler oluşturmaktadır.
Teşhir salonunda Batman ili, Çemi Alo, Gre Amer, Hallan Çemi, Hasankeyf, Kurikive Sumaki Höyük kazılarından çıkarılan eserler; Diyarbakır ili, Körtik Tepe, Demirköy, Hakemi Use, Karavelyan, Grikihaciyan, Salat Tepe, Kenan Tepe, Müslüman Tepe, Gre Cano, Kavuşan, Üçtepe ve Ziyaret Tepe Höyük kazılarından çıkarılan eserler; Mardin ili Zeviya Tivilki, Benuva Şengi, Zuraki Zeri ve Ilısu Höyük kazılarından çıkarılan eserler; Siirt ili Başur, Gusir, Çattepe Höyük ile Konakpınar-Cemil’e Çeto Kaya Mezarları kazılarından çıkarılan eserler sergilenmektedir. Ayrıca Hasankeyf Müzesi Müdürlüğü Başkanlığınca gerçekleştirilen Batman ili, Gercüş ilçesi, Çukurçeşme Nakabi Nekropolü ve Bağözü Köyü Dera Ser Şeytan Deresi Nekropolü ile Hasankeyf ilçesi, Akalin Köyü Şikeftik Nekropolü kurtarma kazılarından çıkarılan eserler söz konusu müzenin eser koleksiyonuna eklenmiş olup Bakanlıkça uygun görülen tarihlerde geçici olarak teşhir salonlarında sergilenmekledir.
Mevcut eserler, kronoloji dikkate alınarak teşhir edilmiş olup iki katlı teşhir salonu eserlere göre kendi içerisinde 14 salona bölünmüştür. Kronoloji ve türlerine göre yapılan sergilemede; Paleolitik Dönemden başlayıp, Neolitik, Kalkolitik, Tunç Çağları, Demir Çağ, Pers, Helenistik, Roma, Orta Çağ (Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Artuklu, Eyyubi, Akkoyunlu), Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi eserler ile canlandırmalar yer almaktadır.
Hasankeyf ve çevresi Eyyubi ve Artuklu Döneminin önemli merkezlerinden olmasından dolayı özellikle bu iki döneme ait korunması gerekli taşınır veya taşınmaz kültür varlıklarının çokluğu dikkat çekicidir.
Müzenin teşhir salonları dışında bahse konu bölgede 1136-1206 yılları arasında yaşamış, Sibernetik alanının en büyük dâhisi olarak kabul edilen, dünya literatüründe de çok önemli bir yere sahip olan fizikçi, robot ve matris ustası El- Cezerî’ye ait bir bilim merkezi salonu açılarak ziyaretçileri tarihi bir yolculuğa çıkarmak hedeflenmiştir. Anılan salonda El Cezeri’ye ait icatlar sergilenmektedir.
HASANKEYF ÖRENYERİ
Adres: Hasankeyf Örenyeri-İç Kale, Eski Hasankeyf Kale Mahallesi, Hasankeyf/BATMAN
Dönemi: Neolitik, Kalkolitik, Tunç, Demirçağ, Helenistik, Roma, Erken Bizans, Büyük Selçuklu, Artuklu, Eyyubi, Akkoyunlu, Osmanlı.
Kazı çalışmaları: Eski kent dokusunun tamamı 1981 yılında I. derece arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir. 1986 yılında başlayan kazı çalışmaları Mardin Müzesi Müdürlüğü Başkanlığında, Prof. Dr. M. Oluş ARIK tarafından sürdürülmüştür. 1991 yılında GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın desteğiyle “Hasankeyf Tarihi ve Arkeolojik Sit Alanı Araştırma, Kazı ve Kurtarma Projesi” adı altında kapsamı genişletilmiştir. 2004 yılına kadar devam eden kazılarla, Sultan Süleyman ve Koç Camileri ile civarlarındaki külliye yapıları, Aşağı Şehir’in merkezi dokusu ve seramik fırınları ortaya çıkarılmıştır. Büyük Saray ile Dicle Nehri kenarındaki Mardinike Cami’nde başlanan çalışmalar tamamlanamamıştır. Alman Arkeolojisi Enstitüsü’nden Dr. Peter SCHNEIDER ve ekibi 2001- 2003 yılları arasında Er-Rızk Camisi’nde kazı yapmış, harimin bir bölümü ortaya çıkarılmıştır. TACDAM projesi kapsamında Doç. Dr. A. Uzay PEKER ve ekibi tarafından İç Kale’de sivil yerleşmeye ait örnekler üzerinde belgeleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2004 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile Hasankeyf kazı ve araştırmaları Prof. Dr. Abdüsselam ULUÇAM’a devredilerek 2017 yılına kadar başkanlığında devam etmiştir. 2017-2021 yılları arasında Hasankeyf Arkeolojik Kazıları önce Batman Müzesi başkanlığında, ardından Hasankeyf Müzesi başkanlığında gerçekleştirilmiştir. 2021 yılı itibariyle Hasankeyf Kazıları Mardin Artuklu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zekai ERDAL başkanlığında yürütülmektedir.
Hasankeyf Höyükte 2009-2019 yılları arasında gerçekleştirilen kurtarma kazılarından ele geçen önemli bulgu ve buluntulardan hareketle höyük, Anadolu’daki en eski ve önemli neolitik dönem yerleşme alanları arasında sayılmıştır. Hasankeyf Hüyük’te Neolitik (Çanak Çömleksiz (PPNA) dönemde M.Ö. 10. Binyılın ikinci yarısında ilk iskân faaliyetleri başlamış, höyükte kazısı yapılan alanlarda Demir Çağlarına ve Helenistik döneme ait bulgulara da rastlanılmıştır. Kazı çalışmalarında ele geçen eserler Hasankeyf Müzesi ve Batman Müzesinde teşhir edilmektedir. Hasankeyf Höyük günümüzde Ilısu Baraj Gölü altında kalmıştır. Höyük dışında Hasankeyf Örenyeri’nde de Roma, Erken Bizans, Artuklu, Eyyubi, Akkoyunlu ve Osmanlı Dönemine ait önemli yapı ve yapı toplulukları ortaya çıkarılmıştır. İç Kale-Yukarı Şehirde; Büyük Saray, Küçük Saray, Ulu Cami, Eski Mezarlık; Aşağı Şehir de ise Artuklu Köprüsü çevresi, Zeynel Bey Külliyesi, Artuklu Hamamı, İmam Abdullah Zaviyesi, Dış Sur Çevresi, 292 Parsel, Eski Belediye Sebze Hali, Merkezi Kazı Alanı, Eyyubi-Kızlar Cami, Osmanlı Direkli Cami, Yamaç Külliyesi, Seramik Fırınları Alanı, Salihiye bahçelerindeki yapılar, Kasımiye Köşkleri, Mardinike Külliyesi ve İslami Dönem Eski Mezarlık alanlarında temizlik-kazı çalışmaları 1986-2019 yılları arasında gerçekleştirilmiştir.
2017-2020 yılları arasında Ilısu Barajı ve HES Projesi kapsamında; “Hasankeyf Örenyeri’nin Jeolojik-Jeoteknik Bakımından Araştırılması ve Güçlendirilmesi” ile ilgili çalışmalar doğrultusunda mağara enjeksiyon çalışmaları, Dicle Vadisi Set Yükseltme ve Kaya Dolgu İmalatı Çalışması, Küçük Saray Kayalığı Ankrajlı Güçlendirme Duvarı işi ile Anıt Eserlerin Taşınması ve Korunması Çalışmaları çerçevesinde Zeynel Bey Türbesi-Külliyesi, Artuklu Hamamı, İmam Abdullah Turbesi-Zaviyesi, Eyyubi-Kızlar Cami, Orta Kapı, Süleyman Han Cami-Külliyesi, Er-rızk Cami-Külliyesi gibi taşınmaz kültür varlıkları DSİ tarafından yeni Hasankeyf Kültür Park alanına taşınmıştır.
Öne çıkan özelliği: Ilısu Barajı ve HES Projesi kapsamında 1986-2019 yılları arasında Hasankeyf Örenyerinde gerçekleştirilen kazı çalışmaları neticesinde Neolitik dönemden 20.yy’ın ilk çeyreğine kadar dünya uygarlık tarihine damgasını vuran Mezopotamya, İran, Roma, Anadolu medeniyetlerine ait anıtsal boyutta mimari yapıların günümüzde mevcut olmasıdır.