500 yaşın üzerindeki yüzlerce adet ağaçla birlikte 2.000.000 ağacın oluşturduğu zeytin ormanına sahip Ayvalık coğrafyası; Akdenize özgü endemik türlerden Poecilimon Mytilensis (Yellice Adası), Centaurea Acicularis ve Campanula Lyrata’lari barındıran karasal özellikleriyle birlikte; yine Akdenize özgü endemik türlerin Ege’ye yayıldığı kızıl mercan (Paramuricea clavata) gibi yelpaze mercanlar (Eunicella cavolini, Eunicella singularis) ve deniz çayırlarından (Posidonia Oceanica) oluşan denizel türleri; denizle kayanın buluştuğu kıyılarındaki tuzcul çayırları, kıyı kumulları ve flamingo (Phoenicopterus ruber), angıt (Tadorna ferruginea) gibi göçmen kuşlara ev sahipliği yapan tuzlaları ve tüm bu özelliklerin yayıldığı Alibey (Cunda) Adası dâhil olmak üzere toplam 22 adadan oluşan takımadaların kıyı ve denizle birlikte ördüğü morfolojik özelliklerin yarattığı doğal ve estetik güzelliklerin birlikte bir bütün oluşturduğu olağanüstü bir değere sahiptir. 
Madra Dağı, Gömeç ve Altınova ile sınırlanan bu özgül coğrafyada, binyıllardır buraya özgü bir tür olarak var olan delice’lerin (olea oleaster) aşılanması sonucu özel bir genetik çeşide sahip olan zeytin ağaçlarının değeri ile birlikte, Ayvalık 19. y.y.’da zeytine dayalı endüstrinin (zeytinyağı ve sabun) Anadolu’nun batısında geliştirildiği öncü bir kent olmuştur. Zeytin ve ürünlerine dayalı üretim, zeytinyağı fabrikaları, sabunhane yapıları ve depolar; mağazalar ve küplerle konutların içine kadar sızarak, bu özgül coğrafyada bir yandan kentsel mimariyi biçimlendirirken diğer yandan da zeytin endüstrine dayalı bir peyzaj oluşturmuştur.
Bu özgül doğal çevrede zeytin ağaçları ve onun meyvesi olan zeytin; insan eliyle oluşturulan yapılı çevrenin temel bileşenleri olmuş ve 19. y.y.’da bu coğrafyaya özgü bir kültürün üremesini / oluşmasını sağlamıştır. Dolayısıyla Ayvalık doğal ve estetik güzelliklerin yanı sıra tarımsal üretime dayalı insan eliyle yaratılan kültürle (üretim ve mimari) birlikte bir bütün oluşturduğu yere özel, olağanüstü bir değere sahiptir.