Siirt İli’nin Aydınlar (Tillo) İlçesi sınırları içerisinde yer alan İsmail Fakirullah Türbesi ve ışık mekanizması ile ilişkilendirilen türbeye ait kule ve duvar kalıntısı tasavuffi inanışı yansıtmasından dolayı insanlık tarihinin önemli bir aşaması ile bir bölge inanışının mimari açıdan önemli bir temsilcisidir.

 

Türbe, İsmail Fakirullah’ın ölümünden sonra öğrencisi İbrahim Hakkı tarafından 18. Yüzyılda yaptırılmıştır.  İbrahim Hakkı Hazretleri, hocası İsmail Fakirullah’ın vefatı üzerine “Hocamın başucuna doğmayan güneşi neyleyim?” diyerek astronomi ve mimari açıdan büyük bir bilim harikasına imza atmıştır. Hocasının defnedildiği türbenin yanı sıra 8 köşeli ve 10 mt. yüksekliğinde bir kule yapan İbrahim Hakkı Hazretleri, türbenin doğusuna harçsız taşlarla bir duvar inşa etmiştir. Gece ve gündüzün eşit olduğu ekinoks günlerinde (21 Mart ve 23 Eylül) kalenin arkasındaki vadiden yükselen güneş bu duvara çarpmaktadır. Işık sadece duvarda bulunan pencereden geçmektedir. İlerde bulunan tepeden kırılan ışık türbenin penceresinden içeri girerek, İsmail Fakirullah Hazretleri’nin mezarının başını aydınlatmaktadır.