Edirne İli, Merkez İlçesi, Hıdırlık Mahallesi, Hıdırlık Mevkiinde, mülkiyeti Maliye Hazinesi’ne ait olan, Edirne İl Özel İdaresi’ne tahsisli, tescilli Hıdırlık Tabyası’nın restorasyonu çalışmaları devam etmektedir.
Hıdırlık Tabyası ile ilgili Edirne Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 14.01.2010 tarih ve 2852 sayılı kararına bağlı olarak, eserin aslına uygun olarak onarımının yapılması için, 02.12.2011 tarihinde yüklenici firma ile sözleşme imzalanmış ve restorasyon çalışmalarına başlanmıştır.
Tarihsel öneminin yanı sıra Birinci derecede Anıtsal Eser konumunda olan Tabya’nın II. Dünya Savaşı’ndan sonra kullanılmadığı bilinmektedir. Geçen zaman içinde önemli ölçüde tahribata uğradığı, taşların sökülüp götürüldüğü, çöküntüler olduğu görülmüştür. Yer teslimi sonrasında eserin toprak altında kalan kısımlarının olup olmadığının tespiti için Jeoradar tekniği ile araştırma çalışmaları yapılmış; toprak altında kalmış topçu bataryaları, toprak altında kalmış dehliz odalarında bulunan havalandırma kanallarının bacaları, sarnıç ve kanal olduğu belgelenmiştir. Bu mekanların gün yüzüne çıkartılması için Edirne Müzesi yetkililerinin denetiminde itinalı araştırma kazıları yapılmıştır. Kazılar sırasında ortaya çıkartılan rütbe, kama, mektup vb. gibi tarihi değeri olan buluntular müze yetkililerine teslim edilmiştir.
Mekanların iç ve dış temizliğine, çöküntülerin titizlikle hafredilmesine başlanmış, ortaya çıkan mekanların rölöveleri alınarak fotoğraflarla belgelenmiştir. Özgün eserden taş, tuğla, harç numuneleri alınarak İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez ve Bölge Laboratuvar Müdürlüğü’nde testleri yapılmıştır. Çıkan verilere uygun nitelikte taş temin edilmiş, tuğlalar imal edilmiş, harçlar hazırlanmış ve restorasyon çalışmalarına başlanmıştır. Restorasyon çalışmaları öncesinde metruk olan eser bilimsel ve özgün teknikler kullanılarak restore edilmektedir. Çalışmalar büyük ölçüde tamamlanmış olup peyzaj çalışmaları ile elektrik mekanik tesisat ile ilgili çalışmalara devam edilmektedir.
Edirne’de ilk istihkâm inşaatlarına, 1829 yılındaki Rus işgali karşısında Divan-ı Hümayun tercümanı Hoca İshak Efendi’nin nezareti altında başlanmıştır.
Balkan Harbi’nde Edirne’yi savunan tabyalardan en büyüğü Hıdırlık Tabyası, 1912 tarihinde cereyan eden I. Balkan Savaşı’nda son derece önemli bir yere sahiptir. Aynı zamanda Şükrü Paşa’nın karargâhı olarak kullanılmıştır. Hıdırlık Tabyası, Balkan savaşları sonrası önemini yitirmiş, gelişen top teknolojisinin gerisinde kalmıştır. Zaman içinde yer yer kullanılsa da bilinçsiz kullanım sonucu oluşan tahribata daha fazla karşı koyamamıştır.
Bir askeri savunma yapısı olan tabyalarda, esas olan sağlamlık ve işlevselliktir. Tabyaların plan ve mimarisinin meydana getirilmesinde, bir üslup endişesinden çok, savunulacak olan yerin veya tepenin şekli, genişliği, yüksekliği ve stratejik önemi birinci derecede önemlidir.
Hıdırlık Tabyası, yaklaşık 1800 metreyi bulan çevresi ile Edirne’deki en büyük tabyadır. Nizamiye Ana Giriş Binası, Koğuş Binası, Topçu Odaları, Topçu Bataryaları (Top Mevzisi), Hendek ve Avlu’dan oluşmaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun bir dönem başkentliğini yapmış, Mimar Sinan gibi bir dehanın birikimlerinin nihai yansıması olan Selimiye Camii’ne de ev sahipliğini yapan Edirne’ye Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verdiği önem Hıdırlık Tabyası’nın restorasyonu ile bir kez daha ortaya çıkacak ve tabya kültür turizminin vazgeçilmez duraklarından biri olacaktır.
Hıdırlık Tabyası iç avlusunun restorasyon öncesi görüntüsü
Hıdırlık Tabyası iç avlusunun restorasyon sırasındaki görüntüsü
Hıdırlık Tabyası giriş kapısının restorasyon öncesi ve restorasyon sırasındaki sırasındaki görüntüleri